Jean-Yves Clément. Alexandre Scriabine, ou l’Ivresse des sphères. Actes Sud, 2015 (serie Classica). ISBN 978-2-330-03904-2 (gepubliceerd in Pianist, 2015, nr.4)
Publicaties over het leven en werk van de Russische componist en pianist Aleksandr Skrjabin (1872-1915) zijn dun gezaaid, zelfs in zijn herinneringsjaar, precies een eeuw na zijn overlijden. Een moeilijk te doordringen persoonlijkheid met een muziekoeuvre dat niet binnen de klassieke maatstaven past en zich niet gemakkelijk in een stijlhoekje laat verdringen. Kortom, een randgeval, mooi om naar te luisteren en bij weg er bij te dromen maar lastig om zich echt in te verdiepen.
Het boek van de Franse musicoloog en muziekcriticus Jean-Yves Clément biedt een helpende hand aan iedere beginnende en gevorderde Skrjabin-liefhebber die zich in het filosofisch en mystiek gedachtegoed van de componist dreigt te verliezen. Met meerdere titels over Chopin en Liszt op zijn naam, weet Clément hoe hij de lezer moet interesseren en zijn aandacht vast te houden. Deze Skrjabin-biografie beperkt zich niet slechts tot feiten en anekdotes, ze gaat veel verder dan een levensbeschrijving en summiere analyse van de composities. De Franse schrijver zoekt bewust de verdieping om een zo compleet mogelijk beeld van de componist en zijn werken te geven. Zijn Skrjabin is een complexe, bevlogen componist die vanuit zijn eerste muzikale liefde, de piano, de stap naar omvangrijke symfonische composities waagt, omdat zijn innerlijk muziekgehoor de orkestrale klanken ontdekt die boven alle bekende klanken uit stijgen. Skrjabins zoektocht naar een nieuwe muzikale taal kan op veel onbegrip rekenen maar hij blijft onverstoord doorgaan, omdat hij het zo voelt en hoort en zijn ontdekkingen met de wereld wil delen. De compositorische ontwikkelingen worden door Clément duidelijk gemaakt in chronologisch opgebouwde hoofdstukken met Skrjabiniaanse titels die zinspelen op de beroemde composities: Vers le rêve, Vers la charme, Vers le souffle, Vers l’extase, Vers la plénitude, Vers l’infini, Vers l’ailleurs, Au-delà de la flamme. De keuze van het richtingaanwijzende woord ‘vers’ is heel treffend want het laat Skrjabin in beweging zien, altijd onderweg ergens naar toe, altijd strevend naar meer, vers zijn ideaal. Van de eerste etudes (De Chopin à lui-même) en preludes (De l’aphorisme musical) naar poèmes (De la surabondance), symfonieën (De l’ivresse théorique) en zijn laatste sonates (Du mysticisme musical).
De toegevoegde bibliografie, discografie, persoonsregister en index voor vermelde composities maken van dit boek een serieuze monografie die verder dan haar laatste pagina reikt en de lezers verder wil helpen om de muziek van Aleksandr Skrjabin te ontdekken. Reden genoeg om te overwegen om een blik over de Engels- en Duitstalige grenzen te werpen en weer eens in het Frans te gaan lezen, n’est-ce pas? ©Olga de Kort, 2015
Russische muziek in Nederland 