Tags

25 januari 2012, 15:30/ Sweelinckzaal van het Conservatorium van Amsterdam: Introductie door Andrei Alexeev-Boretsky; Pianowerken door Ivan Alexandrov; Strijkkwartet door het Fenrych kwartet; Film Zaremba, my unknown relative van Olivier Garcia. 

‘Ken je de componist Nikolaj Zaremba?’ De vraag die de Concertzender presentator Thijs Bonger me in de pauze van het Storioni festival concert stelde, bracht me in verwarring. Deze naam riep bij mij alleen associaties met de Sovjet operazangeres uit de jaren 90’ van de vorige eeuw op, maar de componist? Nee, die kende ik niet. Gelukkig bleek mijn musicologische black out simpel te verklaren. Tot een jaar geleden wist namelijk niemand hoe de muziek van Nikolaj Zaremba (1821-1879) klonk. Zaremba kwam in de Russische muziekgeschiedenisboeken alleen voor als een strenge docent theorie en compositie aan het St.Peterburgse conservatorium. En als weinig betekenisvolle, reactionaire, Duits georiënteerde en – in de ogen van de “Machtige hoopje” opvolgers – te ver van de Russische muziekbodem verwijderde leraar van Tsjaikovski, Laroche, Safonov en Jesipova. Zo gaat het vaak in de muziekgeschiedenis. Een paar pittige opmerkingen van strijdlustige muziekcritici, één sarcastisch – en steeds opnieuw geciteerd – zinnetje in een brief van een beroemdheid en het vonnis wordt uitgesproken. En je maakt het als componist voor de toekomstige generaties van onbevooroordeelde onderzoekers niet makkelijker als je je werken nooit publiceert en je gezin met het gehele familiearchief na je dood naar het buitenland verhuist.

Vergeten door musicologen voor meer dan een eeuw, kwam Nikolaj Zaremba weer in de belangstelling naar aanleiding van de opening van de archieven van het conservatorium in St.Peterburg. De jonge onderzoeker Andrei Alexeev-Boretsky verzette bergen werk om het familiearchief en de Zaremba-nazaten via Internet in Nederland (de dochter van Zaremba Lydia trouwde in 1891 met de toekomstige Nederlandse premier Theodorus Heemskerk), Zwitserland en Amerika op te sporen. Nadat de tientallen manuscripten met de nog nooit uitgevoerde orkest-, koor- en pianocomposities in Basel werden gevonden, lukte het Alexeev-Boretsky om binnen  één jaar de familiereünie en de Zaremba-tentoonstelling in het museum van het St.Peterburgse conservatorium te organiseren, de cd met de pianist Ivan Alexandrov op te nemen, de dissertatie over Zaremba te schrijven en zijn boek ‘Nikolaj Ivanovitsj Zaremba‘ in december 2011 te publiceren.

Toeval of niet maar slechts twee dagen nadat ik de naam van Zaremba voor het eerst gehoord heb, zat ik in de Sweelinckzaal van het Conservatorium van Amsterdam naar de pianomuziek en het strijkkwartet (1864) van de herontdekte componist te luisteren. Het concert werd georganiseerd door de Zaremba’s achter-achterkleindochters Sandra van Beek en Clara Clack-van Beek en mede mogelijk gemaakt door het Wilhelmina E.Jansen Fonds. Ik moet bekennen dat ik niets ‘reactionairs’ in de muziek van de leraar van Tsjaikovski gehoord heb. Reden genoeg om aan Zaremba nog meer aandacht te wijden. Wordt zeker vervolgd.

Deze slideshow vereist JavaScript.